نشان دادن ملکوت آسمانها و زمین به پیامبر اسلام و ائمه معصومین (صلوات الله علیهم)
در منابع حدیثی و تفاسیر مأثور در ذیل تفسیر آیه 75 سوره مبارکه انعام «وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ: و این چنین ملکوت آسمانها و زمین را به ابراهیم (علیه السّلام) نشان دادیم تا اهل یقین گردد.» تصریح شده است که ملکوت آسمانها و زمین همچنان که به حضرت ابراهیم (علیه السّلام) نشان داده شد تا از اهل یقین گردد به پیامبر اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) و حضرت امیرالمومنین و ائمه پس از ایشان (صلوات الله علیهم) نمایانده شد به طوری که آنچه را در آسمانها و زمین و عرش الهی بود؛ مشاهده نمودند.
در این مجال به ذکر احادیثی در این باره می پردازیم:
در تفسير نور الثقلين، بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم و بحار الأنوار از قول حضرت امام باقر (علیه السّلام) درباره نشان دادن ملکوت آسمانها و زمین به حضرت ابراهیم (علیه السّلام) و همچنین ائمه اطهار (صلوات الله علیهم) آمده است:
«أحمد بن محمد عن محمد بن محمد بن عبد الله ابن محمد الحجال عن ثعلبة عن عبد الرحيم عن أبى جعفر (عليه السّلام) في هذه الاية: «وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ» قال كشط له عن الأرض حتى رآها و من فيها و الملك الذي يحملها و العرش و من عليه و كذلك أرى صاحبكم.»(1)
«عبدالرحیم گوید: حضرت امام باقر (علیه السّلام) در تفسیر آیه «و این چنین ملکوت آسمانها و زمین را به حضرت ابراهیم (علیه السّلام) نشان دادیم تا اهل یقین گردد. (سوره مبارکه انعام، آیه 75)» فرمودند: برای ابراهیم پرده از روی زمین و آنچه در زمین است؛ برداشته شد و از آسمان. به طوری که هر چه در آسمان بود؛ مشاهده کرد و فرشته ای که آن را حمل می کرد و عرش و آنچه بر عرش بود و این چنین به یار شما (حضرت امام باقر (علیه السّلام)) نیز نشان داده شده است.»(2)
در الخرائج و الجرائح و بصائر الدرجات في فضائل آل محمد (صلى الله عليهم) در این باره از قول حضرت امام صادق (علیه السّلام) ذکر شده است:
« و عن أحمد و عبد الله ابني محمد بن عيسى عن أبيهما عن عبد الله بن المغيرة عن عبد الله بن مسكان قال قال أبو عبد الله (ع) في قوله تعالى «و كذلك نري إبراهيم ملكوت السماوات و الأرض» قال: كشط الله لإبراهيم السماوات حتى نظر إلى ما فوق العرش و كشطت له الأرض حتى رأى ما تحت تخومها و ما فوق الهواء و فعل بمحمد (ص) مثل ذلك و إني لأرى صاحبكم و الأئمة من بعده قد فعل بهم مثل ذلك.»(3)
«عبد الله بن مسکان گوید: حضرت امام صادق (علیه السّلام) در تفسیر آیه «و این چنین ملکوت آسمانها و زمین را به ابراهیم (علیه السّلام) نشان دادیم تا اهل یقین گردد. (سوره مبارکه انعام، آیه 75)» فرمودند: خداوند هفت آسمان را برای ابراهیم (علیه السّلام) مکشوف کرد تا جایی که آنچه را بالای عرش است؛ نگریست. آنگاه زمین نیز برایش مکشوف شد تا جایی که فاصله میان زمین و آنچه را که بالای هوا است؛ مشاهده کرد. برای محمد (صلی الله علیه و آله) نیز چنین امری صورت پذیرفت و به یقین می بینیم که برای یار شما (حضرت امام صادق (علیه السّلام)) و امامان بعد از او نیز چنین امری صورت گرفته است.» (4)
در الخرائج و الجرائح از قول حضرت امام صادق (علیه السّلام) در این باره ذکر شده است:
« و قال أبو جعفر (ع): في قوله تعالى «و كذلك نري إبراهيم» كشطت له السماوات السبع حتى نظر إلى السماء السابعة و ما فيها و الأرضين السبع حتى نظر إليهن و ما فيهن و فعل بمحمد (ص) كما فعل بإبراهيم (ع) و إني لأرى صاحبكم قد فعل به مثل ذلك [و الأئمة من بعده مثل ذلك].»(5)
«حضرت امام باقر (عليه السّلام) درباره آيه ياد شده مى فرمايد: هفت آسمان براى ابراهيم شكافته شد تا آن حضرت آسمان هفتم و موجودات آن را و زمينهاى هفتگانه را با موجودات درون آن ببيند. براى حضرت محمد (صلى الله عليه و آله) نيز چنين شد و من مى دانم ولى شما و ائمه بعد از او نيز چنين چيزهايى را مى بينند.»(6)
در بصائر الدرجات بریده اسلمی از قول رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در این باره چنین نقل نموده است:
«حدثنا محمد بن عيسى عن أبي عبد الله المؤمن عن علي بن حسان بن علي الجمال عن أبي داود السبعي [السبيعي] عن بريدة الأسلمي عن رسول الله (ص) قال قال رسول الله: يا علي، إن الله أشهدك معي سبع مواطن حتى ذكر الموطن الثاني أتاني جبرئيل فأسرى بي إلى السماء فقال أين أخوك فقلت ودعته خلفي قال فقال فادع الله يأتيك به قال فدعوت فإذا أنت معي فكشط لي على السماوات السبع و الأرضين السبع حتى رأيت سكانها و عمارها و موضع كل ملك منها فلم أر من ذلك شيئا إلا و قد رأيته كما رأيته.»(7)
«بریده اسلمی گوید رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: یا علی، خداوند ترا در هفت مکان شاهد و ناظر قرار داد تا محل دوم را ذکر کرد؛ فرمود: جبرئیل مرا به آسمان برد، گفت: برادرت کجاست؟ عرض کردم: او را پشت سر گذاشتم؟ گفت: از خدا بخواه او را برایت بیاورد، دعا کردم دیدم تو با من هستی، آن وقت پرده از هفت آسمان و هفت زمین برداشته شد به طوری که ساکنین و مأموران آنجا را مشاهده کردم و هر فرشته ای را در محل خودش دیدم و هر چه من دیدم تو نیز مشاهده کردی.»(8)
حدیثی با همین مضمون نیز در کتاب الخرائج و الجرائح بیان شده است :
«و عن أحمد بن محمد بن عيسى عن علي بن الحكم عن سيف بن عميرة عن حسان بن مهران الجمال عن أبي داود السبيعي عن بريدة الأسلمي قال: كنت جالسا عند رسول الله (ص) و علي (ع) جالس معه إذ قال يا علي أ لم أشهدك معي سبعة مواطن حتى ذكر المواطن الثلاثة و الموطن الرابع ليلة الجمعة أريت ملكوت السماوات و الأرض و رفعت إلي حتى نظرت إلى ما فيها و اشتقت إليك فدعوت الله تعالى فإذا أنت معي فلم أر من ذلك شيئا إلا و قد رأيته.» (9)
«بریده اسلمی گوید: نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السّلام) نشسته بودم، حضرت فرمود: ای علی، آیا با من هفت وادی را ندیدی؟ تا اینکه درباره مکان چهارم فرمودند: در شب جمعه بود که ملکوت آسمانها و زمین را دیدی و به سوی من بالای آمدی تا درون آن را بنگری آنگاه آن مکان شکافته شد و من خدای تعالی را خواندم و تو با من بودی و هر چه من دیدم تو نیز دیدی.»(10)
در تفسیر نور الثقلین و الخرائج و الجرائح نیز درباره نشان دادن ملکوت آسمانها و زمین به حضرت امیرالمومنین به همراه حضرت محمد (صلوات الله علیهما) آمده است:
«و عن محمد بن عيسى بن عبيد عن أبي عبد الله زكريا بن محمد المؤمن عن حسان أبي علي الجمال عن أبي داود السبيعي عن بريدة الأسلمي عن رسول الله (ص) أنه قال: يا علي إن الله أشهدك معي سبعة مواطن فذكرها حتى ذكر الموطن الثاني قال أتاني جبرئيل فأسرى بي إلى السماء فقال أين أخوك قلت ودعته خلفي قال ادع الله يأتك به فدعوت الله فإذا أنت معي و كشط لي عن السماوات السبع و الأرضين السبع حتى رأيت سكانها و عمارها و موضع كل ملك منها فلم أر من ذلك شيئا إلا و قد رأيته كما رأيته.»(11)
« بريده أسلمى روايت مى كند كه پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله) فرمود: «اى على، خداوند همراه با من هفت وادى را به تو نشان داد.» سپس توضيح داد تا به وادى دوم رسيد؛ فرمود: جبرئيل نزد من آمد و مرا به آسمان برد و گفت: برادرت كجاست؟ گفتم: او پشت سر ماند. گفت: از خدا بخواه تا با تو بيايد. از خدا خواستم و تو نيز با من همراه شدى. آسمانها و زمينهاى هفتگانه براى من از هم شكافته شدند تا اينكه ساكنان و آباديهاى آنها را ديدم و جايگاه هر فرشته را بر روى آنها مشاهده كردم و من چيزى نديدم مگر اينكه تو نيز همان را مىديدى.»(12)
در کتاب علل الشرائع از قول حضرت امام سجاد (علیه السّلام) نقل شده است که خداوند در معراج پیامبر خویش حضرت محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) را به آسمان برد تا عوالم ملكوت را به ایشان بنماياند. و یکی از اهداف معراج نشان دادن عجائب آفرینش و ملکوت آسمانها و زمین به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بوده است:
« حدثنا محمد بن أحمد بن السناني و علي بن أحمد بن محمد الدقاق و الحسين بن إبراهيم بن أحمد بن هشام المؤدب و علي بن عبد الله الوراق رضي الله عنهم قالوا حدثنا محمد بن أبي عبد الله الكوفي الأسدي عن موسى بن عمران النخعي عن عمه الحسين بن يزيد النوفلي عن علي بن سالم عن أبيه عن ثابت بن دينار قال: سألت زين العابدين علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب (ع) عن الله جل جلاله هل يوصف بمكان فقال تعالى عن ذلك قلت فلما أسري بنبيه محمد (ص) إلى السماء قال ليريه ملكوت السماوات و ما فيها من عجائب صنعه و بدائع خلقه ...(13)
«از ثابت دينار كه نقل شده که گفت پرسيدم از حضرت امام زين العابدين (عليه السّلام) آيا خداوند مكانى (مخصوص و معين) دارد كه در آنجا باشد؟ فرمودند: خداوند منزه است از اين كه بتوان مكانى مخصوص و معين برايش تصور كرد. عرض كردم: پس چرا حضرت محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) را به آسمان برد؟ فرمودند: آن حضرت را به آسمان برد تا عوالم ملكوت را به او بنماياند و آنچه كه در آنهاست از عجائب خلقت و صنع الهى را به رأى العين مشاهده نمايد...(14)
تفسير نور الثقلين به نقل از تفسير على بن إبراهيم آمده است که برای رسول الله (صلى الله عليه و آله) و حضرت أمير المؤمنين (عليه السّلام) از ملکوت اسمانها و زمین و عرش الهی پرده برداشته شد:
« في تفسير على بن إبراهيم قوله «وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ» فانه حدثني ابى عن اسمعيل بن مرار عن يونس بن عبد الرحمن عن هشام عن أبى عبد الله عليه السلام قال كشط له عن الأرض و من عليها و عن السماء و من فيها و الملك الذي يحملها و العرش و من عليه و فعل ذلك كله برسول الله (صلى الله عليه و آله) و أمير المؤمنين (عليه السلام).»(15)
در تفسیر علی بن ابراهیم درباره آیه «وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ: و این چنین ملکوت آسمانها و زمین را به ابراهیم (علیه السّلام) نشان دادیم تا اهل یقین گردد.(سوره مبارکه انعام، آیه 75)» از قول هشام از حضرت امام صادق (علیه السّلام) نقل شده است که فرمودند: برای حضرت ابراهیم (علیه السّلام) از روی زمین و آنچه در زمین است و از آسمان و هر چه در آسمان بود و فرشته ای که آن را حمل می کرد، پرده برداشته شد و عرش و آنچه بر عرش بود نیز پرده برداشته شد. برای رسول الله (صلى الله عليه و آله) و حضرت أمير المؤمنين (عليه السّلام) نیز از همه اینها پرده برداشته شد.
پی نوشتها
(1)تفسير نور الثقلين، جلد 1، صفحه 734 - بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، جلد 1، صفحه 107 – 106- بحار الأنوار، جلد12، صفحه 72
(2)ترجمه بصائر الدرجات، صفحه 295 – 294
(3) الخرائج و الجرائح، جلد2، صفحه 867 866 - - بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، جلد1، صفحه 107
(4)ترجمه بصائر الدرجات، صفحه 295 - جلوههاى اعجاز معصومين عليهم السلام، صفحه 586
(5)الخرائج و الجرائح، جلد2، صفحه 867
(6)جلوههاى اعجاز معصومين عليهم السلام، صفحه 587
(7)بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، جلد1، صفحه 107
(8)ترجمه بصائر الدرجات، صفحه 296 - 295
(9)الخرائج و الجرائح، جلد2، صفحه 868 – 867
(10) ترجمه بصائر الدرجات، صفحه 298
(11) تفسير نور الثقلين، جلد1، صفحه 734 - الخرائج و الجرائح، جلد 2، صفحه 869
(12)جلوههاى اعجاز معصومين عليهم السلام، صفحه 588 – 587
(13) علل الشرائع، جلد1، صفحه 132 - 131 - تفسير نور الثقلين، جلد1، صفحه 735
(14) ترجمه علل الشرائع، صفحه 283
(15)تفسير نور الثقلين، جلد 1، صفحه 732
منابع
- بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى، بيروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ دوم، 1403ق.
- بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، محمد بن حسن صفار، محقق / مصحح: محسن بن عباسعلى كوچه باغى، قم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي، 1404 ق.
- ترجمه بصائر الدرجات في علوم آل محمد(ع)، ترجمه و تصحيح و تعليق: عليرضا زكي زاده رناني، قم، وثوق، 1391
- ترجمه علل الشرائع، محمد بن على ابن بابويه، ترجمه مسترحمى، تهران، چاپ: ششم، 1366ش.
- تفسير نور الثقلين، عبد على بن جمعه عروسى حويزى، تحقيق: سيد هاشم رسولى محلاتى، قم، انتشارات اسماعيليان، 1415 ق.
- جلوه هاى اعجاز معصومين عليهم السلام (ترجمه الخرائج و الجرائج)، سعيد بن هبة الله قطب الدين راوندى، 1جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ: دوم، 1378 ش.
- الخرائج و الجرائح، سعيد بن هبة الله قطب الدين راوندى، 3جلد، قم، مؤسسه امام مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشريف)، چاپ: اول، 1409 ق.
- علل الشرائع، محمد بن علىابن بابويه، قم، داورى، 1385 ش.
اترك تعليق