برادران و خواهرانم خداوند متعال در کتاب مقدس خود در سوره مبارکه ابراهیم می فرماید: «آيا نديده اى که خدا چگونه مثل زد؟ سخن پاک چون درختى پاک است که ريشه اش در زمين استوار و شاخه هايش در آسمان است. به فرمان خدا هر زمان ميوه خود را مى دهد. خدا براى مردم مثلها مى آورد، باشد که پند گيرند. و مثل سخن ناپاک چون درختى ناپاک است که ريشه در زمين ندارد و برپا نتواند ماند.» (آیات 24 تا 26)
خداوند تبارک و تعالی از حقایق بسیار به شکلهای گوناگون خبر می دهد، جنگ قدیمی میان حق و باطل وجود دارد و این کشمکش همچنان نیز برقرار است، هر زمان که انسان بیشتر بیندیشد و تفکر کند و به اصول عقلیش بیشتر مراجعه کند بیشتر به سوی حق و خیر تمایل می یابد و هر بار که به عقل و اصولش اجازه بروز ندهد و نسبت به خیلی از امور چشم پوشی کند، بیشتر به باطل نزدیک می شود.
در حقیقت در این تعبیر یک حالت تشبیه حسی وجود دارد، انسان گاهی نیاز دارد برخی مسایل را برایش مثال بزنند و تشبیه های را به کار برند، حتی ما در صحبتهای عادی خود زمانی که موضوعی روشن نباشد تلاش می کنیم که شاهد و مثالی که شناخته شده باشد، بیاوریم یا مثالی بزنیم یا این حالت را به حالت دیگر تشبیه کنیم.
قرآن کریم مملو از حکمتها، شواهد، مثالها و داستانهاست، زمانی که اینها را کنار هم می آوریم و بررسی می کنیم به این مفهوم مشترک خواهیم رسید که همه این مسایل ابزارهایی هستند که ما را به هدایت نزدیک می کنند و خداوند متعال شواهدی در قرآن را ذکر می کند تا ما از آنها برای درک مقصود و منظور خداوند تبارک و تعالی کمک بگیریم.
اکنون به این تعبیر زیبا نگاه کنید: «أَلَمْ تَرَ: آیا ندیدی»
این تعبیر قرآن کریم نوعی هشدار و آگاهی دادن برای انسان یا جلب توجه به این مساله است که موضوعی وجود دارد که قرآن می خواهد آن را بیان کند و این موضوع برای شما اهمیت دارد، معمولا زمانی که خدا ما را مخاطب قرار می دهد، در آن کلام کلمات اضافه ای وجود ندارد.
« آیا ندیدی که خداوند چگونه کلمه طیبه (و گفتار پاکیزه) را به درخت پاک و زیبایی تشبیه کرده که ریشه آن (در زمین) ثابت و شاخه آن در آسمان است؟» (آیه 24 سوره ابراهیم)
ما اکنون درباره ویژگی درخت طیبه صحبت نمی کنیم، «کلمه طیبه» و مجموعه معانی که شامل آن می شود یا برخی از معانی آن موضوع بحث ماست، کلمه طیبه همان کلمه حسنه است و کلمات بسیاری ذیل عنوان حسنه می آیند، این کلمه طیبه یا حسنه شبیه به یک درخت طیبه است، این درخت طیبه در مقابل درخت خبیثه است و کلمه طیبه نیز در مقابل کلمه خبیثه، طیب (خوب) در برابر خبیث (بد) است. طیب آن چیزی است که رنگ و طعمش خوب باشد و معنایش هر چیز خوبی است، بنابراین ما از این لفظ تقریبا در مورد مسایل مختلف بسیاری استفاده می کنیم. مرد خوب، زن خوب، رایحه خوب، سخن خوب. حقیقت این است که این لفظ آهنگ خوبی برای شنونده دارد و در این آهنگ نوعی آرامش، اطمینان و رضایتمندی وجود دارد. می گوییم سخن خوبی از فلان شخص شنیدم، به محض گفتن این سخن احساس آرامش ایجاد می شود.
حال سخن خوب چیست؟
هر گاه که اخلاق خوب و نیکو شود، فرد از دیگری به نیکویی، محبت و به خوبی یاد می کند، در تعاملات روزانه با دیگران بر اساس واقعیت که مبتنی بر کینه و حسد نیست رفتار می کند، از دیگران به خوبی یاد می کند و صفات نیکی به آنها می دهد، زمانی که با مردم صحبت می کند، سخنان خوبی بر زبان می آورد، زمانی که می نویسد، مطالب خوبی می نویسد، اینها همه زیر مجموعه خوب است.
خوبی در خوردن، سخن گفتن و رفتار نیز وجود دارد، مثلا گفته می شود این کار خوبی است. این تعبیر «مانند درخت» ما همه می دانیم که درخت ریشه اش ثابت است و این درخت طیبه و سخن خوب نیز ثابت است و تغییر و جا به جایی ندارد، خوب و نیکوست و شاخه هایش در آسمان است، اما مراد از اینکه شاخه هایش در آسمان است، شاید واقعا اینگونه نباشد. احتمالا این منظور نیست بلکه منظور از عبارت «در آسمان» هر حالتی است که از زمین بالاتر باشد.
این عبارت اشاره به چه چیزی دارد؟ به این اشاره دارد که شما مردم سخن خوب بگویید، این خوبی در کلام مانند درخت طیبه ای است که بر شما سایه می افکند و شما از آن استفاده می کنید بر خلاف کلمه خبیثه، اما پیش از آنکه به این موضوع برسیم، به این عبارت توجه کنید، این درخت طیبه «میوه های خود را هر زمان به اذن پروردگارش می دهد و خداوند برای مردم مثلها می زند شاید متذکر شوند. (و پند گیرند.) »
یعنی هر زمان به اذن پروردگارش میوه می دهد و خداوند این مثالها را برای مردم می آورد شاید متذکر شوند، انسان در برخی موارد غافل است، کارهایی می کند و گناه می کند و سخنان بد می گوید، هر چه که دایره مطلعان از این سخن گسترده تر باشد، این سخن خطرناکتر می شود.
به همین دلیل برادرانم ما در این زمانه دچار مساله ای شدیم که دیگران پیش از این به آن دچار نشده اند و آن هم سرعت انتقال است، زمانی که شخصی سخنی را به زبان می آورد، همزمان با سخن گفتن او شاید هزاران یا میلیونها تن سخن او را می شنوند، پس باید مراقب بود و توجه داشت، چه بسا سخنی از دهان خارج شود که او یا دیگران را به دردسر بیاندازد.
برادرانم استواری و متانت خوب است، در مقابل کلمه طیبه که تاثیر می گذارد و مثلش درخت طیبه است و این درخت نیز همواره میوه می دهد و از آن استفاده می شود زیرا در آن، سخن آرامش بخش و خوب وجود دارد و هدف از صحبت کردن این است که انسان آرامش یابد و با محبت و مهربانی به ایده و نظری درست برسد.
اما زمانی که به این موضوع می رسیم: «و (همچنین) کلمه خبیثه را به درخت ناپاکی تشبیه کرده که از زمین برکنده شده و قرار و ثباتی ندارد.» (آیه 26 سوره ابراهیم) در واقع هر چقدر که بخواهیم لفظی را بیاوریم که با آن بدی این کار را بیان کنیم، لفظی بهتر از خبیث نمی یابیم، در واقع این لفظ منفور است، در این لفظ نفرت هست و انسان منزجر می شود، زمانی که به انسانی خبیث گفته می شود، می بینید که او به جوش می آید زیرا این کلمه معنای قبیحی را می رساند بنابراین قرآن کریم از آن برای بیان این مفاهیم قبیح و ناپسند استفاده می کند.
«و (همچنین) کلمه خبیثه را به درخت ناپاکی تشبیه کرده که از زمین برکنده شده و قرار و ثباتی ندارد. » (آیه 26 سوره ابراهیم)
همچنین شاید درخت خبیثه کنایه از این خبث و بدی باشد و این درخت خبیثه از زمین کنده شده و ثبات و ارزش ندارد و به زودی کارش به آخر می رسد.
کلمه خبیثه نیز همین گونه است و ارزشی برای انسان ندارد ولیکن اثر آن در جهان دیگر می ماند.
برادرانم، انسان عاقل باید در هر حالتی نافع و عاملی موثر باشد، اگر سیاسی است باید سودبخش باشد، همین طور اگر مسئول اقتصادی یا چهره اجتماعی است باید نافع و سودرسان باشد، باید سخنان خوب بگوید نه اینکه کلمات بد بر زبان آورد. زیرا در این صورت مانند این درخت خبیثه قرار و ثباتی ندارد. و عبارت «برکنده شد» بی نهایت جالب است یعنی وجود ندارد و باقی نمی ماند.
کلام خبیث و بد نیز سرنوشتش مانند درخت خبیثه است که ریشه اش بر کنده شده و ثباتی ندارد. اما بر عکس آن کلمه طیبه است که شبیه درخت طیبه ای است که ریشه اش ثابت و شاخه آن در آسمان است و هر زمان میوه می دهد.
خداوند این مثالها را برای مردم می آورد شاید آنها متذکر شوند.
خداوندا ما را از افراد دائم الذکر و از جمله کسانی قرار بده که کلام خوب می شنوند و سخن خوب می گویند، خداوندا ما را ببخش و بیامرز و همواره ما را در راه خیر و خوبی قرار بده و آخرین دعای ما این است، حمد و سپاس مخصوص الله پروردگار دو جهان است، خداوندا بر محمد و خاندان پاک و مطهرش درود فرست.
اترك تعليق