غربت شمس الشموس غریب طوس

 مدارس آيات خلت من تلاوة                     و منزل وحى مقفر العرصات‏

مدارس آيات الهى كه منازل اهل بيت (علیهم السّلام) است از تلاوت آيات خالى مانده و منزل وحى از ساكنان خالى شده است.

و بالبيت و التعريف و الجمرات ‏                لال رسول اللَّه بالخيف من منى ‏

منازل خيف كه عبارتند از منى و خانه كعبه معظمه و عرفات و جمرات از براى آل رسول اللَّه است.

ديار لعبد اللَّه بالخيف من منى‏                   و للسيد الداعى الى الصلوات‏

ديار حضرت عبد اللَّه پدر حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) است و از آن سيد كاينات دعوت کننده خلايق به نماز و طاعت است.

ديار على و الحسين و جعفر                     و حمزه و السجاد ذى الثفنات‏

و ديار و خانه حضرت امیرالمومنین و حضرت امام حسين و جعفر برادر حضرت أميرالمؤمنين و حضرت حمزه و حضرت امام سجاد (علیهم السّلام) صاحب لقب ذى الثفنات است.

ديار لعبد اللَّه و الفضل صنوه‏                    نجى رسول اللَّه في الخلوات‏

ديار عبد اللَّه بن عباس و فضل برادر اوست كه همراز رسول اللَّه بودند.

و سبطى رسول اللَّه و ابنى وصيه‏                و وارث علم اللَّه و الحسنات‏

و ديار و خانه دو سبط پيامبر (صلوات الله علیهم) و دو پسر وصى او و وارث علم الهى است که دارای جميع حسنات هستند.

منازل وحى اللَّه ينزل بينها                       على احمد المذكور في السورات‏

آنجا منازل وحى خداى تعالى است بر احمد (صلی الله علیه و آله) كه در سوره های قرآن نامش مذكور است.

منازل قوم يهتدى بهداهم‏                        و تؤمن منهم زلة العثرات‏

منازل آنانی است که مردم به واسطه ایشان هدایت می شوند و از لغزشها و افتادن در گناه مصون می مانند.

منازل كانت للصلاة و للتقى‏                      و للصوم و التطهير و الحسنات‏

منازلى است براى نماز و تقوا و روزه و براى تطهير و پاكى و نیکیها.

هم اهل ميراث النبى اذا اعتزوا                  و هم خير سادات و خير حمات‏

ايشان، اهل بيت پیامبر (علیهم السّلام)، ميراث دار پيغمبر (صلی الله علیه و آله) هستند. نسب ايشان به پيغمبر می رسد و ايشان بهترين سادات و بهترين حمايت‏ كنندگان هستند.

اذا لم نناج اللَّه في صلواتنا                       باسمائهم لم تقبل الصلوات‏

اگر در نمازهاى خود نامهای ایشان را نجوا نکنیم آن نماز مورد قبول حق تعالی نخواهد بود.

اذا ذكروا قتلى ببدر و خيبر                      و يوم حنين اسبلوا العبرات‏

دشمنان هر گاه از كشتگان بدر و خيبر و حنين به ذوالفقار حضرت أميرالمؤمنين (علیه السّلام) ياد مي كنند، از چشمهان خود اشك مي ريزند.

فكيف يحبون النبى و رهطه‏                     و هم تركوا احشاءهم و غرات‏

پس چگونه پیامبر و خاندان ایشان را دوست دارند در حالی که درونشان هنوز برای آن کشتگان سوزان است.

لقد لاينوه في المقال و اضمروا                  قلوبا على الاحقاد منطويات‏

به درستى كه منافقان در گفتار نرمى مي نمايند و کینه ها و حسدها را در دلها پنهان مي كنند.

فان لم يكن الا بقربى محمد                     فهاشم اولى من هن و هنات‏

اگر بزرگى و خلافت به قرابت به رسول خدا محمد (صلی الله علیه و آله) است پس بنی هاشم بر هن و هنات‏ (مدعیان خلافت) افضل هستند.

سقى اللَّه قبرا بالمدينة غيثه‏                     فقد حل فيه الامن بالبركات‏

خداوند تعالى مضجع رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) را در مدينه با باران رحمت خویش سیراب گرداند. پس به درستی که امنیت و برکت از آنجا فراگیر شد.

نبى الهدى صلى عليه مليكه‏                    و بلغ عنا روحه التحفات‏

پیامبر هدایتگر كه بر او صاحب او، خداوند، صلوات مي فرستد و از روح مقدس ایشان به ما عطا و هدیه می رسد.

و صلى عليه اللَّه ما ذر شارق‏                    و لاحت نجوم الليل مبتدرات‏

خداوند همواره بر او صلوات مي فرستد مادامى كه آفتاب طلوع كند و ظاهر شود و ستاره ها در شب بدرخشند.

أ فاطم لو خلت الحسين مجدلا                  و قد مات عطشانا بشط فرات‏

یا فاطمه (سلام الله علیها) اگر مي ديدى حسين (علیه السّلام) را كه در سنگلاخ زمين كربلا افتاده و تشنه لب جان در کنار نهر فرات جان داده است؛

اذا للطمت الخد فاطم عنده‏             و اجريت دمع العين في الوجنات

در آن زمان در نزد او بر روى خود مي زدى اشك از دیدگان بر رخساره مبارک جاری می ساختی.

‏أ فاطم قومى يا ابنة الخير فاندبى‏                نجوم سماوات بارض فلات‏     

اى فاطمه، برخيز اى دختر خيرالبشر پس ندبه و نوحه كن بر ستارگان اوج عزت كه در زمين كربلا به خاك و خون غلتیدند.

قبور بكوفان و اخرى بطيبة                      و اخرى بفخ نالها صلوات‏

مضجع شریف بعضى از اهل بيت (علیه السّلام) در زمين كوفه است و برخی دیگر بر زمين مطهر غرى و مضجع شریف برخی ديگر در زمين فخ است که صلوات و تحیت ما به آنها می رسد.

و اخرى بارض الجوزجان محلها                  و قبر بباخمرى لدى الغربات‏

مضجع شریف برخی ديگر در زمين جوزجان [مکانی نزدیک کوفه] است و مضجع شریف برخی ديگر در غربت در باخمرى است.

و قبر ببغداد لنفس زكية                         تضمنها الرحمن في الغرفات‏

و مضجع شریفی مربوط به نفس مطهری در بغداد است كه خداوند رحمان تضمین فرموده اند که ایشان را در غرفه‏هاى بهشتی جای دهد.

 

وقتى كه دعبل (رحمه اللَّه) به اين قسمت از قصیده رسيد حضرت امام رضا (علیه السّلام) فرمودند كه اى خزاعى آيا اگر دو بیت ديگر من اضافه كنم كه قصيده تو با آن تمام شود مصلحت هست؟ گفت: بلى يا ابن رسول اللَّه، حضرت امام رضا (علیه السّلام) فرمود:

 

و  قبر  بطوس يا لها من مصيبة                 الحت على الاحشاء بالزفرات‏

الى الحشر حتى يبعث اللَّه قائما                 يفرج  عنا  الغم   و  الكربات‏

و قبر ديگر در زمين طوس خواهد بود كه حسرتها از آن مصيبت به دل مؤمنان رسد كه دايم سوز آن مصيبت كه مستولى است که سوز اندرون را به آب دیده تسکین دهند.

تا نزديك حشر، آن زمان که خداوند قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را برانگيزد تا غم و مصایب ما را به سرور و شادى بدل كند.

 

دعبل پرسيد كه قبر كه در زمين طوس خواهد بود ؟ فرمودند كه: قبر من در غربت، هر كه مرا زيارت كند فردا در بهشت با من در يك درجه باشد.

على بن موسى ارشد اللَّه امره‏                   و صلى عليه افضل الصلوات‏

على بن موسى (علیه السّلام) كه حق تعالى امر دنيا و آخرت او را به سامان آورد و بر او بهترين صلواتها و سلامها را می فرستد.

زيارته صارت بسبعين حجة             على خير مروى و خير روات‏

زيارت او برابر با هفتاد حج است. اين روايت از قول بهترين روايت کننده، حضرت رسول الله (صلی الله علیه و آله) و بهترين راويان وارد شده است.

فاما الممضات التى لست بالغا                   مبالغها منى بكنه صفات‏

مویه کن بر دردهای سهمگین و ویرانگری که هرگز قادر نیستم شدّت آن را بیان کنم.

قبور ببطن النهر من جنب كربلا                معرسهم منها بشط فرات‏

مضاجع شریفی در كربلا کنار نهر است كه نزول ايشان آنجا به كنار شط فرات بود.

توفوا عطاشا بالفرات فليتنى‏             توفيت فيهم قبل حين وفاتى‏

در کنار فرات تشنه لب و عطشان به شهادت رسیدند و کاش قبل از آنان من از این جهان رخت بر می بستم.

 

 

عيون أخبار الرضا عليه السلام، جلد‏2، صفحه 264

كشف الغمة، ترجمه و شرح زواره‏اى، جلد‏3، صفحه 84

پیوست ها