شیعه در قرآن و عترت

در قرآن كریم، «شیعه» به معناى پیرو پیامبران و شخصیت هاى بزرگ به كار رفته است. خداوند (در داستان موسى(علیه السلام)) مى فرماید : آنكه از پیروان او بود، او را بر ضدّ آنكه از دشمنانش بود به فریادرسى خواست: (فَاسْتَغاثَهُ الَّذِی مِنْ شِیعَتِهِ عَلَى الَّذِی مِنْ عَدُوِّهِ).(1) نیز مى فرماید : و از جمله پیروان او ابراهیم است كه با قلبى سلیم به پیشگاه پروردگارش آمد (وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لابراهِیمَ...)(2) به معناى پراكندگى و تفرقه و اختلاف هم به كار رفته است : (مِنَ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَ كانُوا شِیَعاً)(3) هرگاه در معناى تبعیت به كار رود به بُعد مثبت و ایجابى معنى اشاره مى كند(4)، امّا وقتى در معناى تفرقه و پراكندگى به كار مى رود به معناى منفى اشاره دارد(5) امّا در حدیث، بى شك از آنجا كه پیامبر(صلى الله علیه وآله) عرب اصیل است، این واژه را در معناى حقیقى آن (پیرو) به كار مى برد. وقتى آیه (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ)(6) نازل شد، حضرت در حال حیات خویش پیروان على(علیه السلام)را شیعه توصیف كرد. به نقل محدثان و مفسّران، در روایات متعددى آمده است كه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) گروهى را كه نسبت به على(علیه السلام) موالات و پیروى داشتند، خیر البریّه (بهترین انسان ها) نامید. برخى از این احادیث چنین است: 1. ابن مردویه از عایشه چنین نقل مى كند : گفتم یا رسول الله، چه كسانى نزد خدا گرامى ترین افرادند؟ فرمود : اى عایشه، مگر آیه (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ) را نمى خوانى؟(7) (ابن عدى از ابن عباس نقل مى كند: چون آیه (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ) نازل شد، پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) به على(علیه السلام) فرمود: (خَیْرُ الْبَرِیَّةِ) (بهترین انسان) تو و پیروان تو در روز قیامت هستید، هم از خدا راضى هستید، هم او از شما راضى استپ. 2. ابن عساكر از جابر بن عبدالله نقل مى كند : نزد پیامبر(صلى الله علیه وآله) بودیم كه على(علیه السلام) آمد. پیامبر فرمود: سوگند به آنكه جانم در دست اوست، این و پیروانش در قیامت، رستگارند. و آیه (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ) نازل شد. از آن پس هرگاه على(علیه السلام) مى آمد، اصحاب پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى گفتند: (خَیْرُ الْبَرِیَّةِ)(بهترین انسان ها) آمد.(8) 3. ابن عدى و ابن عساكر از ابو سعید روایت كرده اند كه: «على(علیه السلام) خیر البریه است».(9) 4. ابن عدى از ابن عباس نقل مى كند: چون آیه )إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ( نازل شد, پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) به علی (علیه السلام) فرمود: (خیرالبریه) (بهترین انسانها) تو و پیروان تو در روز قیامت هستند, هم از خدا راضی هستید و هم او از شما راضی است. (10) 5. ابن مردویه از امام علی (علیه السلام) نقل می کند که: پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) به من فرمود: آیا این سخن خدا را نشنیده ای که (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ) ؟ آنان, تو و پیروان تو هستید, وعدگاه من و شما کنار حوض است, آنگاه که امّت ها برای حسابرسی می آیند, شما خوانده می شوید. (11)(12)

پی نوشتها

1- قصص: 15

2- الصافات: 83-84

3- الروم: 32

4- مانند (فوجد فیها رجلین یقتتلان هذا من شیعته و هذا من عده) (قصص:15)

5- مثل أَوْ یَلْبِسَكُمْ شِیَعاً... (انعام:65)

6- بینه:7

7- الدر المنثور: ج6, ص589 (تفسیر آیه 7 سوره بیّنه)

8- همان: ج6,ص589

9- همان

10- الدر المنثور: ج6,ص589

11- همان 12- سیمای عقاید شیعه,ص25