مورد رشک و حسد قرار گرفتن خاندان عصمت (صلوات الله علیهم) به دلیل بخشش پروردگار از فضل خویش ملک و نبوت را بدیشان
در متون شیعی از مورد رشک و حسد واقع شدن خاندان عترت و طهارت (صلوات الله علیهم) به سبب آنچه که خداوند متعال از فضل خویش بدیشان بخشیده است؛ سخن به میان آمده است.
خداوند در آیه 54 سوره مبارکه نساء به این موضوع اشاره نموده است؛ «أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله: بلكه به مردم براى آنچه خدا از فضل خويش به آنان عطا كرده رشك مىورزند.» در تفاسیر مأثور «الناس» خاندان عترت (علیهم السّلام) ذکر شده اند و در ادامه آیه می فرماید: «فقد آتينا آل إبراهيم الكتاب و الحكمة و آتيناهم ملكا عظيما: در حقيقت ما به خاندان ابراهيم كتاب و حكمت داديم و به آنان ملكى بزرگ بخشيديم.» که در تفاسیر مأثور «مُلْكاً عَظيماً: ملکی عظیم» وجوب اطاعت ائمه اطهار (صلوات الله علیهم) تفسیر گردیده است.
در این مجال به ذکر احادیث رسیده در متون شیعی درباره مورد رشک و حسد واقع شدن خاندان عترت و طهارت (صلوات الله علیهم) می پردازیم:
حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) به خزيمه فرموده اند که به دلیل منزلتی كه در نزد پیامبر اکرم (صلى الله عليه و آله) داشتند و علمى كه خداوند به ایشان عطا نموده است، مورد حسد حاسدان واقع شده اند.
«أخبرنا عمرو بن محمد بن أحمد العدل قال أخبرنا زاهر بن أحمد قال أخبرنا محمد بن يحيى المراق قال حدثنا أحمد بن يزيد قال حدثنا أحمد بن يحيى بن جابر قال حدثنا العباس بن هشام عن أبيه قال حدثني أبي قال: نظر خزيمة إلى علي بن أبي طالب فقال [له] علي (ع) أ ما ترى كيف أحسد على فضل الله بموضعي من رسول الله و ما رزقنيه الله من العلم فيه [كذا].» (1)
«عباس بن هشام از قول پدرش چنين نقل كرده است: روزى خزيمة بن ثابت به چهره حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) نگاه كرد. حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) فرمودند: اى خزيمه، آيا مى نگرى كه چگونه به من حسد برده مىشود، به سبب جايگاهى كه در نزد نبى (صلى الله عليه و آله) و علمى كه خداوند روزي من كرده است، مورد حسد حاسدان واقع شدم.» (2)
حضرت امام صادق (علیه السّلام) «مُلْكاً عَظيماً» را در آیه 54 سوره مبارکه نساء وجوب اطاعت از ائمه تفسیر نموده اند که موجب رشک مردم به خاندان عترت (علیهم السّلام) گردیده است:
«محمد بن عيسى عن رجل عن هشام بن الحكم قال: قلت لأبي عبد الله (ع) «أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله فقد آتينا آل إبراهيم الكتاب و الحكمة و آتيناهم ملكا عظيما» ما ذلك الملك العظيم قال فرض الطاعة و من ذلك طاعة جهنم لهم يوم القيامة يا هشام.» (3)
هشام بن حکم گوید به حضرت امام صادق (علیه السّلام) عرض کردم: «أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنا آلَ إِبْراهيمَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ آتَيْناهُمْ مُلْكاً عَظيماً: بلكه به مردم براى آنچه خدا از فضل خويش به آنان عطا كرده رشك مى ورزند. در حقيقت ما به خاندان ابراهيم كتاب و حكمت داديم و به آنان ملكى بزرگ بخشيديم. (سوره مبارکه نساء، آیه 54)» منظور از فرمانروایی بزرگ در آیه چیست؟ فرمودند: وجوب اطاعت ائمه (علیهم السّلام) و از همین فرمانروایی بزرگ است اطاعت کردن جهنم از ائمه در روز قیامت ای هشام.» (4)
در کتاب الکافی و شواهد التنزيل درباره تفسیر «الناس» در آیه 54 سوره مبارکه نساء از حضرت امام صادق (علیه السّلام) نقل شده است:
« الحسين بن محمد عن معلى بن محمد عن الوشاء عن حماد بن عثمان عن أبي الصباح قال: سألت أبا عبد الله (ع) عن قول الله عز و جل«أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله» فقال يا أبا الصباح نحن و الله الناس المحسودون.» (5)
ابى الصباح گويد از حضرت امام صادق (علیه السّلام) پرسيدم از این قول خداى عزّ و جلّ «أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله: بلكه به مردم براى آنچه خدا از فضل خويش به آنان عطا كرده رشك مىورزند. (سوره مبارکه نساء، آیه 54)» فرمود: اى أبا الصباح، به خدا ما «مردمى» هستیم كه به ما حسد بردند.
در بصائر الدرجات و بحارالانوار ذیل همین حدیث از أبا الصباح نقل شده است که حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: ما آن مردمی هستیم که بر ما حسد می ورزند و با دست مبارک خویش به سینه خود اشاره فرمودند.»
«حدثنا أحمد بن محمد عن الحسين بن سعيد عن القاسم بن محمد و فضالة بن أيوب عن أبان بن عثمان عن أبي الصباح الكناني عن أبي عبد الله (ع) قال: يا أبا الصباح نحن الناس المحسودون و أشار بيده إلى صدره.» (6)
برید بن معاویه از حضرت امام باقر (علیه السّلام) نقل نموده است که منظور از مردمی که بدیشان حسد می ورزند، ما هستیم به خاطر منصب امامت که فقط به ما عطا شده است:
«حدثنا يعقوب بن يزيد عن محمد بن الحسين عن محمد بن أبي عمير عن ابن أذينة عن بريد بن معاوية عن أبي جعفر (ع): في قول الله تبارك و تعالى «أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله» فنحن الناس المحسودون على ما آتانا الله الإمامة دون خلق الله.» (7)
«برید بن معاویه گوید: حضرت امام باقر (علیه السّلام) در مورد آیه «أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله: بلكه به مردم براى آنچه خدا از فضل خويش به آنان عطا كرده رشك مى ورزند. (سوره مبارکه نساء، آیه 54)» فرمودند: ما آن مردمی هستیم که بر ایشان حسد می ورزند به خاطر منصب امامتی که خداوند به ما داده و به هیچ کس دیگر نداده است.» (8)
در امالی طوسی نیز درباره این آیه چنین آمده است:
«أخبرنا أبو عمر قال أخبرنا أحمد قال حدثنا يعقوب بن يوسف بن زياد قال حدثنا أبو غسان قال حدثنا مسعود بن سعد عن جابر عن أبي جعفر (عليه السلام): «أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله» قال: نحن الناس.» (9)
جابر از حضرت امام باقر (علیه السّلام) نقل می کند که درباره «أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله: بلكه به مردم براى آنچه خدا از فضل خويش به آنان عطا كرده است، رشك مىورزند. (سوره مبارکه نساء، آیه 54)» فرمودند: ما «الناس» هستیم.
حدیث ذیل درباره مورد حسد واقع شدن خاندان عصمت در کتابهای الکافی، بصائر الدرجات، شواهد التنزيل و بحار الأنوار چنین ذکر شده است:
«حدثنا أحمد بن محمد عن الحسين بن سعيد عن محمد بن الفضيل عن أبي جعفر (ع): في قول الله تعالى «أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله» قال نحن المحسودون.» (10)
«محمد بن فضیل گوید حضرت امام باقر (علیه السّلام) در مورد آیه «یا این که نسبت به مردم و بر آنچه خدا از فضلش به آنان بخشیده حسد می ورزند؟» فرمودند: ما هستیم که بر ما حسد می ورزند.» (11)
بريد عجلى از قول حضرت امام باقر (علیه السّلام) در باب تفسیر آیات سوره نساء که درباره مورد حسد واقع شدن ائمه معصومین (علیهم السّلام) است؛ چنین نقل کرده اند:
«الحسين بن محمد بن عامر الأشعري عن معلى بن محمد قال حدثني الحسن بن علي الوشاء عن أحمد بن عائذ عن ابن أذينة عن بريد العجلي قال: سألت أبا جعفر (ع) عن قول الله عز و جل «أطيعوا الله و أطيعوا الرسول و أولي الأمر منكم» فكان جوابه «أ لم تر إلى الذين أوتوا نصيبا من الكتاب يؤمنون بالجبت و الطاغوت و يقولون للذين كفروا هؤلاء أهدى من الذين آمنوا سبيلا» يقولون لأئمة الضلالة و الدعاة إلى النار «هؤلاء أهدى» من آل محمد «سبيلا أولئك الذين لعنهم الله و من يلعن الله فلن تجد له نصيرا أم لهم نصيب من الملك. (سوره مبارکه نساء، آیه (51 »يعني الإمامة و الخلافة «فإذا لا يؤتون الناس نقيرا. (سوره مبارکه نساء، آیه (51» نحن الناس الذين عنى الله و النقير النقطة التي في وسط النواة «أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله. (سوره مبارکه نساء، آیه (54» نحن الناس المحسودون على ما آتانا الله من الإمامة دون خلق الله أجمعين «فقد آتينا آل إبراهيم الكتاب و الحكمة و آتيناهم ملكا عظيما. (سوره مبارکه نساء، آیه (54» يقول جعلنا منهم الرسل و الأنبياء و الأئمة فكيف يقرون به في آل إبراهيم (ع) و ينكرونه في آل محمد (ص) «فمنهم من آمن به و منهم من صد عنه و كفى بجهنم سعيرا إن الذين كفروا بآياتنا سوف نصليهم نارا كلما نضجت جلودهم بدلناهم جلودا غيرها ليذوقوا العذاب إن الله كان عزيزا حكيما.» (12)
بريد عجلى گويد از حضرت امام باقر (علیه السّلام) از تفسير این قول خداى عزّ و جلّ «أطيعوا الله و أطيعوا الرسول و أولي الأمر منكم: اى كسانى كه ايمان آوردهايد، خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [نيز] اطاعت كنيد.(سوره مبارکه نساء، آیه 59)»پرسيدم، جوابشان اين بود كه «ألم تر إلى الذين أوتوا نصيبا من الكتاب يؤمنون بالجبت و الطاغوت و يقولون للذين كفروا هؤلاء أهدى من الذين آمنوا سبيلا: آيا نديدهاى كسانى را كه مىپندارند به آنچه به سوى تو نازل شده و [به] آنچه پيش از تو نازل گرديده، ايمان آوردهاند [با اين همه] مىخواهند داورىِ ميان خود را به سوى طاغوت ببرند، با آنكه قطعاً فرمان يافتهاند كه بدان كفر ورزند و شيطان مىخواهد آنان را به گمراهىِ دورى دراندازد.(سوره مبارکه نساء، آیه51)»
«هؤلاء أهدى» من آل محمد «سبيلا أولئك الذين لعنهم الله و من يلعن الله فلن تجد له نصيرا أم لهم نصيب من الملك.»يعني الإمامة و الخلافة «فإذا لا يؤتون الناس نقيرا:(سوره مبارکه نساء، آیه 53 – 51): اين مردم در باره پيشوايان ضلالت و راهبران به دوزخ مىگويند كه از خاندان محمد (صلوات الله علیهم) هدایت یافته تر هستند، اينانند كه خدا لعنتشان كرده و هر كه را خدا لعنت كند هرگز براى او ياورى نخواهى يافت.- مقصود امامت و خلافت است- آيا آنان نصيبى از حكومت دارند؟ [اگر هم داشتند] به قدر نقطه پشت هسته خرمايى [چيزى] به مردم نمی دادند.» ما هستيم مردمى كه خداوند محبوب دانسته و نقير نقطهاى است كه ميان هسته خرما است. «أم يحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله: يا بلكه به مردم حسد برند نسبت بدان چه خدا از فضل خود به آنها داده است. (سوره مبارکه نساء، آیه (54» ما هستيم مردمى كه به ما حسد برند، نسبت به آن مقام امامتى كه خدا به ما داده و به همه مردم ديگر نداده است. «فقد آتينا آل إبراهيم الكتاب و الحكمة و آتيناهم ملكا عظيما: محققا به خاندان ابراهيم (علیهم السّلام) كتاب و حكمت داديم و به آنها ملك بزرگى ارزانى داشتيم. (سوره مبارکه نساء، آیه (54» مىفرمايد: از اين خاندان رسولان و پيغمبران و امامان مقرر نموديم، چطور از خاندان ابراهيم به اين حقيقت اعتراف دارند و در خاندان محمد (صلوات الله علیهم) منكر آن هستند؟ «فمنهم من آمن به و منهم من صد عنه و كفى بجهنم سعيرا إن الذين كفروا بآياتنا سوف نصليهم نارا كلما نضجت جلودهم بدلناهم جلودا غيرها ليذوقوا العذاب إن الله كان عزيزا حكيما: برخى بدان ايمان آورند و برخى ديگر از آن رو برگردانند، دوزخ براى آتش گرفتن آنها بس است. كسانى كه به آيات ما كافر شدند، به زودى آنها را در آتشى وارد مىكنيم كه هر گاه پوستهاى تنشان (در آن) بريان گردد (و بسوزد)، پوستهاى ديگرى به جاى آن قرار مى دهيم تا كيفر (الهى) را بچشند. خداوند توانا و حكيم است (و از روى حساب كيفر مى دهد.)(سوره مبارکه نساء، آیه(55 - 56» (13)
پی نوشتها
(1) شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، جلد1، صفحه 186 – 184
(2) ترجمه شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، صفحه 79
(3) بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، جلد1، صفحه35
(4) ترجمه بصائر الدرجات، صفحه 145 - 144
(5) الكافي، جلد1، صفحه206 - شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، جلد1، صفحه 184
(6) بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، جلد1، صفحه 35 - بحار الأنوار، جلد23، صفحه 286
(7) بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، جلد1، صفحه 35
(8) ترجمه بصائر الدرجات، صفحه 146
(9) الأمالي، صفحه272
(10) بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، جلد1، صفحه 35- الكافي، جلد1، صفحه 206 - شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، جلد1، صفحه 183- بحار الأنوار، جلد23، صفحه 286
(11) ترجمه بصائر الدرجات، صفحه 145
(12) الكافي، جلد1، صفحه 205
(13) أصول الكافي، جلد2، صفحه 139- 137
منابع
- أصول الكافي، محمد بن يعقوب كلينى، مترجم: محمد باقر كمره اى، قم، اسوه، 1375ش.
- الأمالي، محمد بن الحسن طوسى، محقق / مصحح: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، 1414ق.
- بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، محمد باقر بن محمد تقى مجلسى، بيروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ دوم، 1403ق.
- بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، محمد بن حسن صفار، محقق / مصحح: محسن بن عباسعلى كوچه باغى، قم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي، 1404ق.
- ترجمه بصائر الدرجات في علوم آل محمد (علیهم السلام)، ترجمه و تصحيح و تعليق: عليرضا زكي زاده رناني، قم، وثوق، 1391
- ترجمه شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، عبيد الله بن عبد الله حسكاني، مترجم: روحانى، قم، چاپ اول، 1380 ش.
- شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، عبيد الله بن عبد الله حسكاني، تهران، چاپ اول، 1411 ق.
- الكافي، محمد بن يعقوب بن اسحاق كلينى، محقق / مصحح: على اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران، دار الكتب الإسلامية، 1407 ق.
اترك تعليق